Η ζωή ήταν απαίσια. Πολύ λίγο φαί και δουλειά, 12 ώρες δυσκολής εργασίας κάθε μέρα.
ΙΣΑΚ ΚΟΕΝΚΑ
ΙΣΑΚ ΚΟΕΝΚΑ (1913-1989)
Ο Ισάκ Κοένκα είναι υπάλληλος μιας πετρελαϊκής εταιρείας πετρελαίου. Το 1942 αναγκάζεται να απογραφεί για καταναγκαστική εργασία – τον Μάρτιο του 1943 μεταφέρεται στην Καρυά. Λίγο πριν εκκενωθεί το στρατόπεδο στις αρχές Αυγούστου 1943, δραπετεύει για να αποφύγει τον εκτοπισμό. Κρύβεται στην Αθήνα, αλλά συλλαμβάνεται στις 24 Μαρτίου 1944 και εκτοπίζεται στο Άουσβιτς. Επιζεί και επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη. Το 1954 καταθέτει στην Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης την πρώτη αναφορά για την καταναγκαστική εργασία στην Καρυά.
Στον καθένα μας δόθηκε ένα άδειο κονσερβοκούτι για να τρώμε και ένα άλλο για να κατουράμε, γιατί δεν επιτρεπόταν να βγαίνουμε από τους στρατώνες τη νύχτα.
ΣΑΜ ΝΑΧΜΙΑΣ
ΣΑΜ ΝΑΧΜΙΑΣ (1920-2016)
Ο Σαμ Ναχμίας εργάζεται στον φούρνο του πατέρα του στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Το 1943, ο ίδιος και η οικογένειά του αναγκάζονται να μετοικήσουν σε γκέτο και λίγο αργότερα ο ίδιος εκτοπίζεται στην Καρυά με ομαδική μεταγωγή. Τραυματίζεται σοβαρά κατά τις εργασίες. Κατ’ εξαίρεση, νοσηλεύεται σε νοσοκομείο της Λαμίας. Μια νοσοκόμα αναλαμβάνει να τον κρύψει στο αρτοποιείο της οικογένειας Μωρίκη. Ο Σαμ Ναχμίας βοηθάει στο φούρνο και επιβιώνει. Το 1946 παντρεύεται τη Σάρα Σαρφατή, επιζήσασα του Άουσβιτς.
Ήταν κόλαση εκεί πέρα. Μόνο χτυπήματα, συνεχή χτυπήματα, και γρήγορη δουλειά... Οι πέτρες ήταν σαν λεπίδες.
ΣΑΜ ΚΟΕΝ
ΣΑΜ ΚΟΕΝ (1920-2016)
Ο Σαμ Κοέν εργάζεται σε μια εισαγωγική εταιρεία στη Θεσσαλονίκη, η οποία, μεταξύ άλλων, έχει την αντιπροσωπεία γερμανικών φαρμακευτικών εταιρειών. Λόγω της εργασίας του, δεν μεταφέρεται για καταναγκαστική εργασία τον Ιούλιο του 1942, όπως πολλές χιλιάδες Εβραίοι άνδρες. Ωστόσο, στα μέσα Απριλίου 1943, εκτοπίζεται και αυτός στην Καρυά μαζί με τον φίλο του Τζάκο Καράσσο. Μετά από ένα μήνα, οι δύο τους δραπετεύουν και εντάσσονται στις αντάρτικες ομάδες του ΕΛΑΣ. Και οι δύο επιζούν και επιστρέφουν στη Θεσσαλονίκη το 1945. Ο Σαμ Κοέν μεταναστεύει στις ΗΠΑ το 1951.
Οι Γερμανοί φρουροί ήρθαν και χτύπησαν τον Τζάκο ακριβώς στο πίσω μέρος του κεφαλιού με το κοντάκι του τουφεκιού τους και έπεσε ... Έσπασαν όλα τα μπροστινά του δόντια.
Μαρτυρία του Σαμ Κοέν
Μαρτυρία του Σαμ Κοέν
ΤΖΑΚΟ ΚΑΡΑΣΣΟ
ΤΖΑΚΟ ΚΑΡΑΣΣΟ (1922-1990)
Ο Ιάκωβος (Τζάκο) Καράσσο εργάζεται στο βαφείο του πατέρα του στη Θεσσαλονίκη από το 1940. Το 1943 οι Γερμανοί τον εκτοπίζουν στην Καρυά. Εκεί εξαναγκάζεται να εργαστεί στα κατασκευαστικά έργα. Μια νύχτα δραπετεύει με τον φίλο του Σαμ Κοέν. Με τη βοήθεια χωρικών, καταφέρνουν να φτάσουν στους αντάρτες. Πολεμά κατά των δυνάμεων κατοχής μέχρι το τέλος του πολέμου. Στη συνέχεια επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη και εργάζεται εκ νέου ως βαφέας. Παντρεύεται το 1950 και γίνεται πατέρας δύο παιδιών.
Μπόρεσα να βοηθήσω τα δυο αδέρφια μου ... Μπόρεσα να πάρω από την τροφή του σκύλου και να την δώσω στα αδέρφια μου.
Μαρτυρία του αδελφού του, Σμουέλ Αρδίττη
ΒΕΝΙΑΜΙΝ ΑΡΔΙΤΤΗ
ΒΕΝΙΑΜΙΝ ΑΡΔΊΤΤΗ (1921 – 1943)
Ο Βενιαμίν Αρδίττη μεγαλώνει με τα πέντε αδέλφια στη Θεσσαλονίκη. Μετά το σχολείο, σπουδάζει φυσική. Το 1942, μαζί με τα αδέλφια του, Ιακώβ και Σμουέλ, επιστρατεύονται για καταναγκαστική εργασία. Στις αρχές Απριλίου 1943, η οικογένεια Αρδίττη αναγκάζεται να μετοικήσει στο γκέτο Βαρώνου Χιρς. Λίγο αργότερα, ο Βενιαμίν και τα αδέλφια του μεταφέρονται στην Καρυά. Επιβιώνει από την καταναγκαστική εργασία, αλλά είναι άρρωστος και εντελώς εξαντλημένος. Στις 10 Αυγούστου, τα SS μεταφέρουν τους αδελφούς Αρδίττη στο Άουσβιτς. Ο Βενιαμίν δολοφονείται αμέσως μετά την άφιξη σε θάλαμο αερίων.
Έπρεπε να μεταφέρουμε πέτρες 150-200 κιλών. Οι Γερμανοί φρουροί ... μας χτυπούσαν χωρίς έλεος. Την πρώτη κιόλας νύχτα σκότωσαν δυο νεαρούς.
ΣΜΟΥΕΛ ΑΡΔΙΤΤΗ
ΣΜΟΥΕΛ ΑΡΔΙΤΤΗ (1924 – 1977)
Ο Σμουέλ Αρδίττη και τα αδέλφια του ζουν με τους γονείς τους. Αναγκάζεται να εκτελεί καταναγκαστική εργασία ήδη από τον Ιούλιο του 1942. Τον Απρίλιο του 1943, μαζί με τα δύο αδέλφια του, εκτοπίζεται στην Καρυά. Ο Σμουέλ υποχρεώνεται να βοηθά τον υπεύθυνο του εργοταξίου με μετρήσεις και να καθαρίζει το κατάλυμά του. Από εκεί καταφέρνει να κλέβει σκυλοτροφή, την οποία τρώει μαζί με τα αδέρφια του για να ικανοποιήσουν την πείνα τους. Τα αδέλφια εκτοπίζονται στο Άουσβιτς στις 10 Αυγούστου 1943. Ο Σμουέλ επιζεί και απελευθερώνεται στο Προύσκοβ (Pruszków), κοντά στη Βαρσοβία.
Κοιτάζοντας τα πρόσωπα εκείνων που είχαν φτάσει δύο μήνες νωρίτερα, καταλάβαμε την τρομερή δοκιμασία που είχαν περάσει. Ήταν εξαντλημένοι, αδυνατισμένοι, βρώμικοι και γεμάτοι πληγές.
ΔΑΒΙΔ ΜΠΡΟΥΔΟ
ΔΑΒΙΔ ΜΠΡΟΥΔΟ (1924 – 2012)
Ο Δαβίδ Μπρούδο κατάγεται από μια μεγάλη θρησκευόμενη σεφαραδίτικη οικογένεια στη Θεσσαλονίκη. Εργάζεται στην κουζίνα του στρατοπέδου της Καρυάς και έτσι προμηθεύεται τρόφιμα που τον βοηθούν να επιβιώσει. Στα μέσα Ιουνίου του 1943 δραπετεύει μαζί με τον φίλο του Ροβέρτο Μιτράνη: επιβιβάζονται σε ένα τρένο και εντάσσονται σε μια αντάρτικη μονάδα του ΕΛΑΣ. Το 1946, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, ένα ελληνικό δικαστήριο τον καταδικάζει σε θάνατο: κατηγορείται ότι σκότωσε έναν συνεργάτη των κατακτητών. Η ποινή δεν εκτελείται, αλλά ο Δαβίδ Μπρούδο απελαύνεται στο Ισραήλ το 1955.
Ο ξάδελφός μου σκοτώθηκε μπροστά στα μάτια μου στο δάσος, δεν μπορούσε πλέον να εργαστεί ... Ήταν 19 ετών όπως κι εγώ.
Μαρτυρία του Δαβίδ Μπρούδο
ΑΛΒΕΡΤΟΣ ΛΕΒΙ
Η οπτική των καταναγκαστικών εργατών
Οι ιστορικές φωτογραφίες καταγράφουν την άφιξη των εκτοπισμένων ανδρών από τη Θεσσαλονίκη. Δείχνουν όμως μόνο την οπτική γωνία των Γερμανών δραστών. Σε μεταπολεμικές συνεντεύξεις, οι επιζώντες περιγράφουν τη φρίκη της άφιξής τους στην Καρυά και τις τρομακτικές συνθήκες διαβίωσης εκεί. Το κόμικ επιχειρεί να αποτυπώσει τη δική τους οπτική γωνία.
Graphic Novels ως συμπλήρωση των γεγονότων
Υπάρχει μια ανισορροπία όσον αφορά τη μετάδοση ιστορικών γεγονότων: συνήθως έχουν φωτογραφήσει μόνο οι δράστες. Το ερώτημα ήταν επομένως κεντρικό για το σκεπτικό της έκθεσης: Πώς μπορούμε να αναπαραστήσουμε καλύτερα την εμπειρία των Εβραίων καταναγκαστικών εργατών και την δική τους οπτική; Για να οπτικοποιηθεί αυτό για το οποίο δεν υπάρχει οπτικό υλικό, χρησιμοποιούνται εικονογραφήσεις και στοιχεία graphic novel.