Τι είναι αυτά που βλέπουμε;
Η φωτογραφία δείχνει άνδρες σε κάποιο εργοτάξιο. Μια απότομη βουνοπλαγιά οριοθετεί την αριστερή άκρη της φωτογραφίας, η κορυφή της δεν φαίνεται. Στα δεξιά διακρίνεται μια σκαμμένη πλαγιά, που έχει εν μέρει αφαιρεθεί, και στο κέντρο μια επίπεδη επιφάνεια που ανηφορίζει προς τον ορίζοντα της φωτογραφίας. Εδώ υπάρχουν ράγες, πάνω στις οποίες κινούνται μικρά ανοιχτά βαγονάκια (βαγονέτα). Σε αυτά φορτώνονται μπάζα.
Οι περισσότεροι άνδρες του πλάνου εκτελούν βαριές χωματουργικές εργασίες με αξίνες και φτυάρια. Κόβουν το βουνό. Το μάτι πέφτει αμέσως στα άτομα στο πρώτο πλάνο: είναι εργάτες διαφόρων ηλικιών. Αξιοσημείωτο είναι, ότι φορούν καθημερινά, πολιτικά ρούχα, κάποιοι κοντά παντελόνια ή τραγιάσκες· μερικοί είναι κουρεμένοι με την ψιλή, άλλοι έχουν κοντά μαλλιά. Το δεύτερο άτομο από δεξιά είναι ξυπόλητο, όπως και το αγόρι τελείως δεξιά. Φοράει σκισμένα ρούχα και βάζει το αριστερό του χέρι σε ένα κονσερβοκούτι, πιθανόν να έχει εκεί κάτι φαγώσιμο.
Στο κέντρο αριστερά της φωτογραφίας ένα άτομο ξεχωρίζει. Φοράει ανοιχτόχρωμα ρούχα και μπότες, στη ζώνη του κρέμεται ένα μακρόστενο όπλο. Στέκεται πίσω από δύο εργάτες και φαίνεται να τους επιβλέπει. Για τη λήψη ο φωτογράφος στέκεται δεξιά και ελαφρώς υπερυψωμένος, πιθανότατα πάνω σε κάποιον εξορυγμένο βράχο. Κοιτάζει προς τα κάτω τους εργάτες στο πρώτο πλάνο της φωτογραφίας. Ταυτόχρονα βρίσκονται από πάνω του οι όγκοι των βράχων, οι οποίοι, λόγω της επιλογής της θέσης λήψης, φαντάζουν πολύ επιβλητικοί.
Τι είναι αυτό που δεν βλέπουμε;
Η φωτογραφία δεν αποκαλύπτει την ταυτότητα των εργατών, ούτε το πόσες ώρες είναι αναγκασμένοι να εργάζονται κάθε μέρα ή το εάν υποφέρουν από πείνα, δίψα και τη ζέστη. Δεν φαίνεται η ποσότητα των μερίδων του φαγητού τους. Δεν μαθαίνουμε τίποτα για τη συμπεριφορά του επόπτη απέναντι στους εργάτες.
Ο φωτογράφος βρίσκεται εκτός εικόνας. Αλλά με την επιλογή τής θέσης λήψης του μαρτυρεί πολλά: φωτογραφίζοντας τον ορεινό όγκο και την τομή από χαμηλό σημείο (ανάβλεψη), τεκμηριώνει το μέγεθος του εργοταξίου και την πρόοδο του έργου. Συγχρόνως όμως, και χωρίς να το θέλει, αποτυπώνει και τις αντίξοες συνθήκες εργασίας των ανδρών του συνεργείου.
Τι γνωρίζουμε;
Γνωρίζουμε από την υποτυπώδεις σημειώσεις της φωτογραφικής σειράς και ειδικότερα από την έρευνα του Ανδρέα Ασσαέλ, ο οποίος ανακάλυψε τη συλλογή αυτή, ότι η φωτογραφία δείχνει Εβραίους καταναγκαστικούς εργάτες από τη Θεσσαλονίκη στο εργοτάξιο της Καρυάς. Γνωρίζουμε επίσης ότι φωτογράφος είναι ένας Χανς Ρέσλερ (Hanns Rössler), υπεύθυνος μηχανικός του εργοταξίου. Με βάση τις έρευνες πεδίου του Πανεπιστήμιου του Οσναμπρύκ (Universität Osnabrück) γνωρίζουμε, ότι οι εργάτες αναγκάστηκαν να κόψουν το βουνό με τομή μήκους περίπου 100 μέτρων και βάθους 20 μέτρων.
Μόνο λίγοι εργάτες επιζούν. Αναφέρουν ότι το φαγητό ήταν μηδαμινό και ότι δεν τους δόθηκαν ρούχα εργασίας. Φορούσαν τα δικά τους ρούχα και παπούτσια.
Ο άνδρας με τα ανοιχτόχρωμα ρούχα είναι πιθανότατα μέλος της Οργάνωσης Todt (OT). Αυτό φαίνεται από τα ρούχα στρατιωτικού τύπου που φορά. Καθοδηγεί τους Εβραίους καταναγκαστικούς εργάτες και τους επιβλέπει. Οι επιζώντες αναφέρουν ότι η κακομεταχείριση από τους Γερμανούς επόπτες και το προσωπικό της ΟΤ ήταν συνήθης και επί καθημερινής βάσης. Επίσης γνωρίζουμε ότι εξαντλημένοι και άρρωστοι καταναγκαστικοί εργάτες θανατώνονταν.
Τι γνωρίζουμε για τον φωτογράφο;
Ο Hanns Rössler – γεννημένος στη Νυρεμβέργη το 1905 – εργάστηκε στην κατασκευή αυτοκινητοδρόμων στην Κάτω Φραγκονία πριν από τον πόλεμο και γνώρισε τη μελλοντική του σύζυγο Hilde (1908-2007) σε ένα δασαρχείο κοντά στο Bad Brückenau. Ο γάμος έμεινε χωρίς παιδιά. Ο Rössler προσχωρεί στο NSDAP το 1930. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, τοποθετείται στα Βαλκάνια και, από το 1942, εργάζεται σε διάφορα μέρη στην Ελλάδα ως επικεφαλής εργοταξίων της οργάνωσης Todt, μεταξύ των οποίων και η Καρυά. Μετά τον πόλεμο, ο Rössler απασχολήθηκε στην Fränkisches Überlandwerk AG (σήμερα N-Ergie AG), έναν περιφερειακό προμηθευτή ηλεκτρικής ενέργειας στο Roth. Το ζεύγος Rössler ταξίδευε πολύ, μεταξύ άλλων και στην Ελλάδα. Μέχρι το θάνατό του το 1995, ο Rössler ζούσε με τη σύζυγό του σε μια μικρή μονοκατοικία στην Freiligrathstraße στο Roth.
